Kỳ 1

Ông đã 27 năm liên tục thực hiện các ca mổ tử thi để giám định pháp y.
Đã 72 tuổi đời, đến giờ bác sĩ Tiếp vẫn chưa thể lý giải được sao
mình lại chọn... những cái xác để hành nghề. Với ông nghiệp mổ xác như
đã vận vào mình. Đã có thời kỳ, nếu 1 tuần không được làm lấy 1 ca thì
ông ăn không ngon ngủ, không yên, vì như ông tiết lộ, hình như có lúc
ông đã... “nghiện”.
Từ mổ người sống sang người chết
Trong căn gác xép ngôi nhà nhỏ tại khu tập thể Trại Chuối, TP.Hải
Phòng, bây giờ ngày nào ông Tiếp cũng mày mò với các cuổn sổ, rồi ghi
ghi chép chép. Ông hé lộ: “Tớ đang viết một cuốn sách nói về các dạng
chết, từ treo cổ, chết ngạt nước, đến chết do bị ngoại lực tác động. Tớ
muốn dốc toàn bộ kinh nghiệm của 27 năm đi mổ xác của mình để làm một
công trình khoa học, phục vụ công tác nghiên cứu pháp y sau này".
Như lời ông thì mổ tử thi là một nghề vô cùng đặc biệt, chỉ dành cho
những người có thần kinh thép. Hiện ông đang lưu giữ gần như là nguyên
vẹn cả hồ sơ và những hình ảnh của hơn 3.000 ca tử vong trong 27 năm làm
công tác pháp y.
Ông kể: “Quê tôi ở Thanh Hoá, năm 1959 tôi thi một nhát đỗ liền 3
trường đại học: Bách khoa, Mỹ thuật và Y Hà Nội. Tôi cứ phân vân mãi
giữa y và mỹ thuật, vì mình cũng có khiếu vẽ. Cuối cùng tôi chọn trường y
vì nghĩ nghề y sẽ mang lại sự sống cho con người”.
Năm 1964, tốt nghiệp đúng vào lúc Mỹ leo thang chiến tranh ở Việt
Nam, chàng trai trẻ được điều vào tuyến lửa Quảng Bình, làm việc ở khu
vực 2 bên bờ sông Gianh. Những ngày đầu Mỹ ném bom đã gây thương vong
lớn cho quân và dân ta. Chàng trai trẻ đã mổ và cứu sống được rất nhiều
người ngay tại chiến trường. Do có thành tích xuất sắc, bác sĩ Tiếp đã
được tặng bằng khen của UBND tỉnh Quảng Bình, sau đó được điều về làm
Chủ nhiệm khoa Nội và khoa Sản của Bệnh viện huyện Thanh Miện tỉnh Hải
Dương. Suốt 10 năm ở đây, ông Tiếp đã mổ cấp cứu cho hàng nghìn người là
nạn nhân bom mìn, tai nạn giao thông, tai nạn lao động.
Đến năm 1974, tổ chức phân ông về Phòng trinh sát Công an Hải Phòng.
Ông được cử sang Liên Xô học về pháp y, từ đó chính thức chuyển từ mổ
người sống sang mổ người chết.
Lần đầu vào cuộc
Tợp một ngụm trà, ông Tiếp kể, lúc đầu bắt tay mổ tử thi cũng khó
khăn lắm vì mổ người sống hoàn toàn trong môi trường vô trùng, có thể đo
được nhịp tim, hơi thở của bệnh nhân... Còn mổ người chết lại khác, môi
trường hữu trùng, thần kinh người mổ hết sức căng thẳng. Ngoài mổ bụng,
ngực còn phải mở não nạn nhân để tìm bằng được nguyên nhân gây ra cái
chết.
“Những ngày đầu, tôi không thể quen được. Cứ nghĩ đến tử thi là nôn
thốc nôn tháo, ăn ngủ cũng bị ám ảnh. Tôi đã tính bỏ nghề nhưng lại tự
động viên mình hãy cố gắng để không phụ sự tin tưởng của tổ chức”.
Tới giờ, sau khi đã trải qua hơn 3.000 lần chạm vào những xác chết,
chưa một kiểu chết nào bác sĩ Tiếp chưa từng đụng phải, nhưng cảm giác
lần đầu vào cuộc vẫn theo mãi đến tận bây giờ.
Ông Tiếp có lẽ là người giữ kỷ lục của ngành pháp y nước ta, với việc
trực tiếp mổ hơn 3.000 vụ và không kết luận sai bất cứ trường hợp nào.
Ông đã gắn bó với các tử thi 27 năm trời...
Ông nhớ lại: “Năm 1967, ở khu vực ngã 5 Ngô Quyền, TP.Hải Phòng có
cái téc xăng bị máy bay Mỹ bắn thủng, người ta để ở đó. Một đám trẻ con
đi bắt cào cào thấy mùi thối mới nhòm vào thì phát hiện có một xác chết
nằm còng queo trong đó. Tôi nhận lệnh mổ nhưng cái khó là nắp téc xăng
thì quá nhỏ, không thể chui được vào trong, còn tử thi đang thời kỳ phân
huỷ mạnh... cũng không đưa được ra. Cuối cùng, công an quyết định dùng
mỏ hàn cắt nắp téc xăng rộng ra cho bác sĩ tiếp cận.
Đu người xuống, vừa lấy kéo đụng vào xác chết thì hàng vạn con bọ bay
lên lấp hết cả mắt mũi, chúng rúc cả vào người, mũi, bò lổm ngổm trong
tay áo tôi. Không thể kể hết sự kinh hoàng! Cắt xong áo của nạn nhân thì
mùi hôi thối không tả nổi khiến tôi nôn thốc nôn tháo và định bỏ cuộc”.
Nhưng thấy người dân đứng xung quanh như đang động viên, nên ông Tiếp
bình tĩnh làm tiếp. Mọi thủ tục khám nghiệm được tiến hành đúng theo quy
định, mổ ổ bụng, mổ sọ thì thấy nguyên nhân dẫn đến cái chết của nạn
nhân chỉ là... đói.
Sau lần mổ xác đầu tiên đó, ông Tiếp về ốm liền 3 ngày, không ăn
không uống, vợ con cũng không lại gần, trong đầu chỉ nghĩ đến bỏ nghề.
Nhưng nghĩ lại công ăn học, cấp trên tin tưởng và đặc biệt, việc mong
muốn khám phá ra những nguyên nhân dẫn đến cái chết, ông tự động viên
mình tiếp tục.

(Còn nữa)

Kỳ 2

Nhập quan cho người chết
Bác sĩ Tiếp còn được biết đến như một người vô cùng nhiệt tình trong
công tác khâm liệm những người đã mất, nhất là những thi thể chết trôi
vô thừa nhận. Cuộc đời cầm dao mổ tử thi, ông đã gặp nhiều xác chết trôi
hãi hùng.
Năm 1982, ngoài đảo Cát Hải báo về có một xác chết trôi dạt vào bờ
biển, người dân ở đây đều kiêng vì sợ đen đủi. Đó là xác chết một người
đàn ông khoảng 40 tuổi đã trương phềnh, thâm đen và to lớn như một người
"khổng lồ". Ai trông thấy cũng kinh hãi, không dám lại gần. Chỉ mỗi bác
sĩ Tiếp không nói không rằng tiến vào.



Bác sĩ Tiếp tiến hành khám nghiệm
Sau những vết rạch đầu tiên ở ổ bụng, rồi phanh phần xương ngực nạn
nhân ra, bác sĩ Tiếp đã thấy phổi nạn nhân đầy nước. Tiếp tục khám
nghiệm, bác sĩ Tiếp phát hiện ở phần lỗ mũi của người này có nhiều bùn
cát. Đây là những đặc điểm cơ bản của người chết vì ngạt nước. Không
ngần ngại, ông xác định nạn nhân chết vì ngạt nước trôi dạt từ nơi khác
về đây.
Công việc cứ tưởng thế là xong, ai ngờ lại nảy sinh rắc rối từ những
người... khâm liệm. Mấy người dân được thuê và cả mấy đồng chí dân quân
không ai dám mó tay vào khâm liệm, hơn nữa nạn nhân đã trương to, không
làm thế nào để đưa vào áo quan được. Anh đội trưởng dân quân đến năn nỉ
bác sĩ Tiếp làm giúp.
Sau khi suy nghĩ, ông Tiếp đã nghĩ ra cách đặt cỗ áo quan nghiêng ra,
đặt sát vào lưng nạn nhân vào miệng áo quan, rồi ông đẩy từng phần cơ
thể của người đã khuất vào trong, sau đó lật ngửa quan tài lên. Nhờ sức
nặng của cơ thể, và phần da bên ngoài trơn tuột, xác nạn nhân đã tụt vào
trong quan tài. Sau này những thao tác đưa người vào trong áo quan của
bác sĩ Tiếp đã thành "sách giáo khoa" cho những trường hợp tương tự.
Cọ xương sọ minh oan
Trong nghề giám định pháp y, không ít lần bác sĩ Tiếp phải đối mặt
với những ca khó, và nếu không kết luận đúng thì có khi phải đi tù. Để
bảo vệ mình, ông đã nhiều lần phải làm những công việc bất đắc dĩ. Nhớ
lại những lúc đó, đến giờ ông Tiếp vẫn thấy thót tim, không phải vì sợ
xác chết, mà là vị sợ mình kết luận sai thì mình cũng liên lụy.
Năm 1993 có vụ án của anh Lại Văn Chốc và anh Trần Văn Phần, cả hai
đều là người cùng xóm ở huyện Thuỷ Nguyên. Chỉ vì con chó nhà anh Phần
cắn con của anh Chốc, hai bên đã xích mích đánh nhau và ôm nhau cùng lăn
xuống ao. Anh Chốc biết bơi đã bơi lên bờ và bỏ về nhà, còn anh Phần
không biết bơi sau vài phút chới với đã bị chết vì ngạt nước.
“Tôi trực tiếp khám nghiệm pháp y vụ đó và đã kết luận anh Phần bị
ngạt nước chứ không phải do nguyên nhân khác”- ông Tiếp khẳng định như
định đóng cột. Dù vậy, gia đình anh Phần không chịu, kiện lên mấy cấp.
Họ khăng khăng cho rằng anh Phần chết do bị anh Chốc đánh vào đầu, vì
trong lúc khâm liệm họ phát hiện một vệt máu ở sau gáy của anh này.
Pháp y cao cấp từ trung ương phải vào cuộc sau 4 tháng anh Phần đã
được chôn cất. Trước khi tiến hành khám nghiệm lại Thiếu tướng Cao
Phòng, ở Viện Pháp y Trung ương nói: "Nếu bác sĩ Tiếp kết luận sai, thì
có đủ căn cứ để bắt luôn". Tuyên bố đó, làm cho ông Tiếp dao động, nhưng
ông vẫn tin mình đúng.
Sau đó, một cuộc khai quật lại đã diễn ra. Theo lời ông Tiếp, mặc dù
xác anh Phần đã được chôn 4 tháng đang phân huỷ mạnh, mùi tử khí nồng
nặc, nhưng nhóm khai quật của ông vẫn phải làm tỉ mỉ, lật từng phần cơ
thể một. “Riêng cái đầu của anh Phần, tôi mang về cơ quan, để tiếp tục
khám nghiệm.



Bác sĩ Tiếp với những lần mổ tử thi
Tôi vẫn nhớ hôm đó, trời mưa to, một mình tôi ngồi cọ rửa chiếc đầu
lâu của anh Phần ở hồ Tam Bạc thì có một ông câu cá phát hiện. Ngay lập
tức ông ta chạy đi báo công an phường vì nghi tôi giết người. Lúc tôi
vừa cho cái sọ người vào giỏ xe đạp chuẩn bị về cơ quan thì bị 2 anh
công an phường ập đến định đưa về phường làm việc. Sau khi nghe tôi
trình bày, lập tức họ để tôi đi. Chắc chẳng ai muốn dây vào những thứ
rùng rợn đó”- ông Tiếp hồi tưởng.
Qua khám nghiệm của pháp y trung ương và nhiều phương pháp chuyên môn
khác, vẫn đưa đến kết luận anh Phần bị chết bởi ngạt nước chứ không
phải bị đánh vào đầu. Chiếc xương sọ của anh Phần, bác sĩ Tiếp đã phải
giữ lại suốt 3 năm ở kho, sau đó nhà anh Phần cải mả mới tới xin lại, để
về cho vào tiểu sành. Và bác sĩ Tiếp được công nhận là đã kết luận
đúng, xoá tan những ghi ngờ nhiều năm và giải oan cho anh Chốc.
(Còn nữa)

Kỳ cuối

Sau những ca mổ về đã ám ảnh ông cả những giấc mơ, nhiều khi đến mất ăn mất ngủ.

Phá án

Bất kể sớm trưa chiều tối, hay những ngày nghỉ, ngày Tết, khi được báo
là ông Tiếp lại lên đường. Năm 1995 khi người dân phát hiện một xác chết
trôi vô thừa nhận ở khu vực Bến Bính, công an đã đưa về nghĩa trang
Ninh Hải ở quận Dương Kinh, Hải Phòng.

Hôm đó khoảng 20 giờ, mùa đông giá rét, định đi ngủ sớm thì ông được
lệnh vào nghĩa trang mổ xác. Tới nghĩa trang Ninh Hải, không có điện,
mọi người quyết định bật đèn pha ô tô để mổ. Trong luồng ánh sáng màu
vàng của 2 chiếc đèn khi ông mở tấm vải phủ người chết ra là một hình
ảnh rùng rợn... Trời lạnh, thỉnh thoảng gió lùa qua vù vù, không chịu
được cảnh này, cả anh lái xe và đoàn công tác đều rút ra hết, một mình
ông hì hục với tử thi giữa đêm tối.
Sau nhiều giờ, trong tiếng nổ máy ô tô xè xè, mọi bộ phận nội tạng
được kiểm tra tỉ mỉ. Ông phát hiện nguyên nhân cái chết là do ngạt nước.
Một mình lại khâm liệm cho người chết xong, ông gọi anh em vào đánh xe
về cơ quan thì trời đã tờ mờ sáng.

Ông nhớ lại, năm 1997 nhận được tin báo, tại một hang núi ở huyện Thuỷ
Nguyên có một xác chết. Tổ công tác lại lên đường, trèo được lên đến
hang núi đã giữa trưa hè, trời nắng chang chang. Mọi người phát hiện xác
chết là một thanh niên khoảng 30 tuổi, mặc áo phông đen, quần bò treo
lơ lửng bằng sợi dây thừng ở cổ buộc vào mỏm đá.

Qua khám nghiệm và điều tra ban đầu, chúng tôi đã xác định được anh này
là Nguyễn Văn Kiên, phu khai thác đá, một con nghiện lâu năm, do không
còn sức lao động, lại bị những cơn vật thuốc hành hạ, nên đã một mình
leo lên hang núi tự kết liễu đời mình”.

Nhờ bản tính cẩn thận, cách ghi chép tỉ mỉ những vụ án mà mình tham gia,
đã nhiều lần ông giúp các đồng nghiệp trẻ tóm gọn nhiều tên tội phạm bị
truy nã hàng chục năm.



Bác sĩ Tiếp với những lần mổ tử thi

Cho đến giờ người ta có thể hỏi về bất
cứ vụ án nào trong hơn 3.000 vụ mà bác sĩ Tiếp tham gia mổ xác suốt 27
năm thì chỉ cần ít phút là ông đã tìm ra. Ông cho biết: “Những tư liệu
này không phải ngày một, ngày hai mà có được, tôi phải lưu lại, viết
thành một công trình về các dạng chết để phục vụ khoa học hình sự sau
này”.

Mỗi khi có những vụ việc liên quan đến pháp y cần hỏi ý kiến, ông đều
nghiên cứu, trả lời đầy trách nhiệm. Ông nói, giờ công tác pháp y đã
được chú trọng, nhàn đi rất nhiều và phụ cấp lại cao, trước kia mỗi ca
mổ tôi chỉ được 50.000 đồng, đôi khi không đủ một bữa ăn đêm sau khi
“vần nhau” với xác chết. Nhưng bây giờ theo tiêu chuẩn là 3 triệu đồng.
Trước kia mỗi lần phải lấy óc nạn nhân để xác định nguyên nhân cái chết,
chỉ có cách cưa bằng tay, bây giờ chỉ cần cắm điện là cưa máy chạy re
re, nhàn hơn rất nhiều.

Thế nhưng tìm được một bác sĩ theo nghề rất khó, có khi họ đã làm tới 5
năm nhưng khi có cơ hội là họ sẽ tạm biệt luôn ngành pháp y. Vì vậy cần
bồi dưỡng hơn nữa cả về chuyên môn lẫn tình yêu nghề nghiệp để họ yên
tâm công tác trong lĩnh vực đặc biệt này.

Vui với đời thường

Về hưu, bác sĩ Tiếp đã treo biển khám bệnh tại nhà thêm 5 năm nữa, lúc
nào nhà ông cũng chật ních bệnh nhân, bất kể sáng, trưa hay nửa đêm.

Ông tâm sự: “Bây giờ tớ chỉ có ăn rồi đi họp các hội hè thôi, một mình
làm tổ trưởng từ tổ hưu trí phường, tổ hưu CLB Công an, đến Hội trưởng
Hội Y học tại địa phương... Bao nhiêu năm mổ xác, may mà trời vẫn cho
cái sức khỏe, còn ăn uống, ngủ nghỉ tốt lắm, 72 tuổi vẫn còn đủ sức gánh
vác việc nhà”.

Vừa nói chuyện với tôi, ông vừa đánh mắt trìu mến nhìn về phía người vợ
quê Bắc Giang còn thắm duyên cùng 2 con gái nhỏ học lớp 2 và lớp 8. Nhờ
những thành viên này, trong suốt những năm qua, ông đã vững tin hơn trên
con đường đã chọn.

Mà quả thế, nhìn họ, tôi thấy tất cả ánh lên niềm tin tưởng về người
chồng, người cha thân yêu của mình. Nói về hạnh phúc gia đình, bác sĩ
Tiếp chia sẻ, nếu một người phụ nữ khi biết nghề chuyên nói chuyện với
xác chết của tôi thì chẳng ai dám lấy. Nhưng nhờ duyên số, nên vợ chồng
ông đã đến với nhau và có 2 cô con gái vừa ngoan, vừa học giỏi.

Nhìn lại những gì mình đã đi qua, ông Tiếp tâm sự: “Nói thực là cũng tự
hào lắm chứ, tôi mới ở cấp phòng mà đã được hàm đại tá. Tổ chức và đơn
vị đã luôn động viên, bây giờ tôi chẳng có gì phải phàn nàn khi có một
cuộc sống đầm ấm và những thành quả được ghi nhận trong công việc pháp y
khoa học hình sự của mình”.